Malarze polskich Tatr i Zakopanego

Majestat wielkich i niezmiennych Tatr, ich tonące w chmurach i mgle górskie szczyty i bogactwo tradycji od zawsze wydawały się w magnetyczny niemal sposób przyciągać do siebie wszelakiego rodzaju artystów, od malarzy poprzez architektów, na poetach zaś kończąc. Nie sposób się temu dziwić; niebezpieczeństwo miesza się tu z wzniosłością i pięknem, świadomość wieków historii pociąga i koi jednocześnie, bogaty i kolorowy folklor przyciąga spojrzenie i zainteresowanie, obdarowuje inspiracją.
Potężne góry mają swoje miejsce w polskiej sztuce od dawna i jest to tradycja artystyczna kontynuowana do dziś.

Chociaż pojawiały się już wcześniej, to na dobre Tatry w polskiej sztuce zagościły w epoce romantyzmu. Trudno się temu dziwić: cała generacja europejskich romantyków na zabój zakochała się w majestacie przyrody i drapieżnym wdzięku gór. Nie była to gorączka, która ominęłaby polskich artystów. Jednym z najbardziej znaczących malarzy polskich Tatr epoki romantyzmu został Jan Nepomucen Głowacki, którego często nazywa się „pierwszym malarzem polskich Tatr”. Głowacki z dużym realizmem oddawał obserwowane przez siebie widoki górskie, przykładając uwagę do najmniejszych nawet szczegółów. Są to niemniej dzieła, w których widać romantyczne zafascynowanie absolutem i potęgą natury.

Tatry – miłość polskiego modernizmu

Ważną postacią dla artystycznego zainteresowania polskimi Tatrami oraz Zakopanem stał się Stanisław Witkiewicz, który parał się nie tylko malarstwem, a także architekturą i literaturą. Dzięki swojemu umiłowaniu do Podhalańskiego folkloru stał się ojcem stylu zakopiańskiego: stylu architektonicznego wyrastającego z tradycji architektonicznych Podhala. Warto pamiętać także o malowanych przez Witkiewicza Tatrzańskich pejzażach: malowanych w ograniczonej palecie barw, często niemal monochromatyczne, widocznie zafascynowane tematem groźnej górskiej zimy i surowości mroźnego krajobrazu. Tajemnicze pejzaże Tatrzańskie, które wychodziły spod pędzla Witkiewicza napełniać mogą uczuciem niepokoju i niesamowitości, zaś ich chłód i mróz wydają się być niemal namacalne.

 

W okresie Młodej Polski na nowo rozgorzało zainteresowanie artystów polskimi Tatrami; Zakopane stało się jednym z najważniejszych ośrodków życia artystycznego i kulturowego. To właśnie okres końca XIX i początek XX wieku wydały wielu artystów, których twórczość w dużym stopniu poświęcona była tematom tatrzańskich pejzaży.

Niewielkie zakopiańskie miniatury malował Jan Stanisławski; chociaż malarz ten może częściej kojarzyć się z rozświetlonymi ujęciami ukraińskiej przyrody, to spod jego pędzla wychodziły także dzieła przedstawiające zimowe pejzaże zaśnieżonych Tatr, takie jak, na przykład, urokliwy obraz Zakopane w zimie powstały w 1906 roku, owoc jednego z organizowanych przez Stanisławskiego plenerów.

 

 

Warto pochylić się także nad twórczością braci Stefana i Mieczysława Filipkiewiczów. Ci bracia, tworzący pod dużym wpływem Jana Stanisławskiego zapisali się w polskiej historii sztuki jako malarze pejzaży, w tym także tych przedstawiających polskie Tatry.

 

Epoka po latach pierwszej wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości nie zmieniła nastawienia polskich artystów do Tatr; stale były one częstym motywem w ich twórczości, zaś Zakopane pozostawało ważnym ośrodkiem kulturalnym i artystycznym.

W tym okresie za jednego z najważniejszych malarzy polskich Tatr uchodził Stanisław Gałek. Jego fascynacja tatrzańskimi krajobrazami odbiła się silnie na jego twórczości, szczególnie zaś na obrazach Gałka uwidocznia się zainteresowanie ulotnymi zjawiskami atmosferycznymi, takimi jak mgła, w której giną odległe, górskie szczyty. W czasie, gdy triumfy święciła awangarda, Gałek wolał wiernie i realistycznie oddawać górskie pejzaże, w szczególności ukochane sobie Morskie Oko.

 

Nie tylko malarzem, ale i taternikiem był natomiast Rafał Malczewski, syn doskonale wszystkim znanego malarza Jacka Malczewskiego. Chociaż Malczewski w młodości doświadczył w Tatrach wypadku, w którym zginął jego przyjaciel to nigdy nie porzucił miłości do polskich gór. Tatry obdarzyły Malczewskiego inspiracją zarówno w jego twórczości na polu sztuk wizualnych, jak i felietonistyki o tematyce Zakopanego. Malczewski tworzył zarówno obrazy olejne, jak i akwarele; często upraszczał formy przedstawiając zaśnieżone górskie pejzaże.

 

Malarze Tatr dzisiaj

Dziś artyści dalej kontynuują tradycję fascynacji polskimi Tatrami; jednym z nich jest Janusz Dziurawiec, który w swojej twórczości właśnie Tatrom poświęca wiele uwagi. Senne i rozmywające się górskie krajobrazy emanują spokojem. Wpatrując się w dzieła takie jak „Narodziny Rzeki II” czy „Górskie jezioro, 1994” nie trudno nie zachwycić się bezmiarem przedstawionej przez Janusza Dziurawca natury. Blade szarości i biele, które przeważają na górskich pejzażach artysty, przywodzą na myśl chłodne i mgliste tatrzańskie poranki.

 

Rozległe i otwarte kompozycje potęgują uczucie ogromu przedstawionych gór, zaś stosowana przez artystę perspektywa powietrzna nadaje pejzażom zamglonego charakteru; wydawać się może, że malowane przez Janusza Dziurawca tonące we mgle górskie szczyty ciągną się w nieskończoność. Chociaż płótna te nie mają olbrzymich rozmiarów, to podjęty temat i sposób, w jaki podchodzi do niego artysta sprawiają, że obserwujący obraz widz czuć się może niewielki, niczym mrówka, w zetknięciu z rozciągającymi się w przestrzeni zboczami gór.

Wiele miejsca w swojej twórczości Tatrom poświęca także Bartek Leszczyna. Jak sam twierdzi, jego obrazy powstają w wyniku inspiracji naturą i najbliższym otoczeniem. Piękno i inspirację odnajduje nie w niesamowitych czy niecodziennych wydarzeniach, a w powszedniej rzeczywistości, którą odnaleźć można nawet w górskich pejzażach. Mimo to, olejne obrazy Leszczyny uchwycić potrafią monumentalność i urodę zjawisk tak zwykłych jak oświetlające tatrzańskie szczyty słońce lub też otulające je obłoki chmur.

 

Chociaż zmieniają się czasy i sposoby, na jakie artyści przedstawiają fascynujące ich tematy, to polskie Tatry pozostają często obieranym tematem, od wielu dziesiątek lat nieustannie fascynującym i wywierającym wpływ na artystów. Historia obecności Tatr w polskiej sztuce trwa od dawna i z pewnością nieprędko się skończy, ponieważ artyści kolejnych pokoleń wciąż ulegają magii Tatrzańskich krajobrazów, podtrzymując długą tradycję.

Magda Puchalska